داروی صددرصد گیاهی
برای کنترل جرب واروا در کندوهای زنبور عسل
استفاده بی رویه از داروهای شیمیایی رایج در داروخانه های دامپزشکی ایران مانند اسیدهای آلی (اسید فرمیک و اسید اگزالیک)، نوارهای تدخینی بایوارول و آپیستان، ژل آپیگارد و بسیاری از ترکیبات کنه کش دیگر که عمدتاً با هزینه های بالایی از کشورهای خارجی وارد کشور می شوند، علاوه بر ایجاد مشکلات زیست محیطی و وجود باقیمانده های شیمیایی خطرناک در فراورده های زنبورعسل، منجر به ظهور جمعیت های مقاوم کنه واروا نیز شده اند. مهمتر آنکه در بررسی های بعمل آمده توسط محققین حاضر، موجی از نارضایتی به واسطه عدم کارایی لازم بسیاری از داروهای موجود در بازار و همچنین اثرات سوء این داروها بر سلامت و خصوصیات زیستی و رفتاری زنبوران در کشورمان وجود دارد.
تاکنون ثابت شده است که اسانس های گیاهی و ترکیبات شیمیایی موثر آنها می توانند به عنوان جایگزینی مناسب به جای کنه کش های شیمیایی جهت کنترل کنه واروابه شمار آیند. اسانس های گیاهی که از گیاهان معطر استصال می شوند به دلیل داشتن بوی تند و سمیت کم برای پستانداران، عدم تاثیر سوء چشمگیر بر محیط زیست و مقبولیت در میان عامه مردم از جمله ترکیبات بسیار مفید برای کنترل آفات به حساب می آیند. مونوترپنوئیدها، با تشکیل حدود 90 درصد کل ترکیبات موجود در اسانس ها، مهمترین ترکیبات موجود در آنها می باشند. فعالیت کنه کشی اسانس تعداد زیادی گونه گیاهی و ترکیبات موثره آن ها روی کنه واروا آزمایش شده است، که تنها تعداد کمی از آنها نتایج مطلوبی را در شرایط کندو در پی داشته اند. تیمول، منتول، کارواکرول و کنه کش هایی که ترکیب موثر موجود در آنها را این مواد تشکیل می دهند، نتایج ارزندهای در زمینه کنترل کنه واروا به همراه داشته است.
از لحاظ شکل شناسی، کنه های ماده واروا بیضوی، پهن و اندازه بدن آنها در مرحله بلوغ به طول 1/1 میلیمتر و عرض 1.5 میلیمتر می باشند. رنگ کنه های بالغ ماده از زرد کمرنگ تا قهوه ای پررنگ میباشد که به راحتی توسط چشم غیرمسلح قابل رویت است. کنه های نر در مقایسه با کنه های ماده کوچکتر بوده و رنگ آنها از زرد کمرنگ تا خرمایی رنگ میباشد. طول و عرض کنه های نر به ترتیب 0.76 و 0.71 میلیمتر می باشد. بدن نرها در قسمت جلویی تیز و شکل کلی آنها مثلثی بوده، در حالی که در ماده ها بدن تخم مرغی شکل است. این کنه توسط بادکش های موجود در انتهای پنجه پاهای خود به میزبان خود می چسبد. موهای سطح شکمی کنه باعث میشود که زنبور نتواند این انگل را به راحتی از بدن خود دور نماید. پاها در کنه های نر کاملا رشد کرده و بلندتر از اندازه پاها در ماده ها است. کنه های بالغ نر و ماده در درون حجره های نوزادی زنبورعسل جفت گیری کرده و نتاج حاصله با تغذیه از همولنف مراحل مختلف رشدی زنبورعسل خسارت زیادی را به این حشره وارد می سازند. طول عمر کنه های ماده در تابستان دو ماه و در زمستان 5-8 ماه میباشد. کنه ماده واروا در شرایط عادی 1-5 روز قادر به زنده ماندن است.
آلودگی کندو به این آفت باعث کاهش وزن و آب بدن، افت شدید سطح پروتئین و کربوهیدرات همولنف و نهایتا مرگ زنبورعسل می شود. بررسی اثرات منفی فیزیولوژیک ناشی از تغذیه کنه واروا از همولنف زنبورعسل نشان می دهد که میزان پروتئین ذخیرهای خون (ویتلوژن)، میزان اکدایزوستروئید و خصوصیات کمی و کیفی سلولهای خونی با شدت میزان آلودگی تغییر می کند. این محققین نشان دادند که سطح ویتلوژن و میزان کل ذخیره پروتئینی خون در زنبوران آلوده به کنه واروا در مقایسه با زنبوران سالم کاهش پیدا کرده است. همچنین درصد سلول های خونی سالم در زنبوران آلوده نسبت به زنبوران غیرآلوده کاهش معنی داری نشان داده، اما میزان اکدایزوستروئید در زنبوران آلوده در مقایسه با زنبوران سالم به طور معنی داری افزایش پیدا کرده است.
آلودگی نوزادان زنبورعسل به کنه واروا سبب میشود که حشره در دوره شفیرگی مقدار زیادی از وزن بدن خود را از دست بدهد. هر چه تعداد کنه در روی یک نوزاد بیشتر باشد به همان نسبت وزن شفیره کمتر و اندازه آن کوچکتر است.
کنه های بالغ ماده که در روی بدن زنبوران به سر برده و از خون آنها تغذیه می کنند، سبب کوتاه شدن طول عمر زنبوران و در نتیجه ضعیف شدن کلنی می شوند. به علت افزایش تعداد زنبوران ناقص الخلقه و ضعیف، تدریجا پرورش نوزاد در کندو کاهش یافته و کلنی آماده ابتلا به بیماریهای عفونی مختلف می گردد. آلودگی زنبوران به کنه موجب بی تابی آنها شده و زنبوران تلاش می کنند که خود را از وجود کنه ها رها سازند. به طوری که گاهی اوقات زنبورانی را که کنه ها را در بین آرواره های خود گرفته تا از کندو بیرون بیندازند، میتوان جلوی درب کندو مشاهده کرد .
گیاهان دارویی یکی از گنجینه های مهم طبیعت و یکی از مهمترین منابع طبیعی به شمار می روند، که از زمان های بسیار قدیم همواره مورد توجه و مصرف بشر بوده اند. بشر اولیه جهت تسکین و درمان درد های روحی و جسمی خود به گیاهان دارویی روی آورده و از آنها استمداد طلبیده است و بدین ترتیب خواص درمانی گیاهان بر حسب تصادف، اتفاق، تجربه و مشاهده شناخته شد و این تجارب از نسلی به نسل دیگر منتقل گردید.اکنون که شاهد پیشرفت های هر روزه و همه جانبه در زمینه های سنتز و کاربرد داروهای شیمیایی در درمان بیماریهای مختلف میباشیم، هنوز هم گیاهان دارویی از منابع اولیه و مهم و مورد نیاز صنایع دارویی جهان می باشند. گیاهان دارویی و معطر شامل گونه های بسیار زیادی هستند که ترکیبات آنها در صنایع مختلف به کار میروند. حدود 9500 گونه گیاهی با ترکیبات دارویی و معطر و خوشبو کننده مشخص شده است.
ایران کشوری غنی از پوشش گیاهی است که دارای گیاهان دارویی و معطر بسیار زیادی می باشد و تیناوار از جمله این داروهای گیاهی است. تیناوار دارویی بی خطر برای کنترل کنه واروا در کندوهای زنبور عسل است.
